Ara
16 |
Tela Nedir
TELA NEDİR ?
Tela, giyside beklenen görünüm, kalite ve etkiyi elde etmek amacıyla kumaşa farklı usullerle tutturulan bir ara katmandır.
İşlenen kumaşa, hacim ve direnç kazandırıp, giysiye verilecek biçime katkıda bulunarak, kumaşa; dikim , yıkanma , ütülenme gibi karşılaşabileceği işlemlerde destek rolü oynarlar. Görevleri, giysinin biçim ve dayanımını desteklemek , buruşmaya yatkınlığı azaltmak ve belli bir sertlik ve form kazandırmaktır.
1950’ lerin başından bu yana kullanılmaya başlanılan telalar, giysilerin ayrılmaz bir parçası olmuşlardır. Telalar , doğal yada yapay liflerden elde edildiği gibi , son dönemlerde yaygın bir biçimde elyaf tülbenti olarak “nonwoven” teknikleri ile üretilegelmektedir. İleride detaylandıracağımız üzere, genel olarak temelde iki öğeden oluşurlar:
A – KAPLAMA : Kumaşa tutunmayı sağlayan yapıştırıcı malzeme,
B – KUMAŞ (BAZ) : Kaplamanın oturduğu yüzey.
KULLANIM AMAÇLARI:
•uygulandığı bölgede esnemeyi , kırışmayı önlemek ve şekli korumak ,
•yaka , klapa , manşet , pat , cep ve cep kapaklarına destek sağlamak , tok bir tuşe ( dokunum ) kazandırmak , kıvırcıklanmayı engellemek ,
•takım elbise ve paltolarda vücut bölümlerinin desteklenmesi , belirli bir şeklin verilmesi ve omuz bölümlerini birleştirmek ,
•düğme ve ilik alanlarını takviye ,
•çeşitli kenar bölgelerde takviye ve muntazamlık ,
•kemer ve bel şeritlerine sertlik ve destek vermek
Tela denildiğinde algılanan kavram genel olarak “yapışkan tela” kavramıdır.
YAPIŞKAN TELA : Bir yüzeyi yapışkan madde ile kaplanmış olan KUMAŞ YÜZEY (substrade- baz kumaşı) ile , kaplamada kullanılan REÇİNE ‘ nin oluşturduğu malzemedir. Bu anlamıyla “YAPIŞKAN TELA”lar , en geniş tela kümesini oluştururlar.
KAPLAMA : Kumaşa tutunmayı sağlayan yapıştırıcı malzemeler (termoplastik - reçine) olup , ısıtıldıklarında eriyen , soğuduklarında da başlangıçta sahip oldukları katı hale dönen sentetik reçinelerden elde edilirler.
KUMAŞ : Kaplamanın oturtulduğu yüzey olup, muhtelif dokuma , örme , ve dokusuz yüzey (nonwoven ) yapılardan üretilirler. Herbiri , kendine has uygulama alanlarına sahiptirler ve kullanılacakları giyside yerine getirmeleri istenen göreve ve tutunacakları kumaşa göre seçilirler. Bu malzemeler doğal , sentetik yada her ikisinin karışımından elde ediliyor olabilirler.
YAPIŞKAN TELA : Bir yüzeyi yapışkan madde ile kaplanmış olan KUMAŞ YÜZEY (substrade- baz kumaşı) ile , kaplamada kullanılan REÇİNE ‘ nin oluşturduğu malzemedir. Bu anlamıyla “YAPIŞKAN TELA”lar , en geniş tela kümesini oluştururlar.
KAPLAMA : Kumaşa tutunmayı sağlayan yapıştırıcı malzemeler (termoplastik - reçine) olup , ısıtıldıklarında eriyen , soğuduklarında da başlangıçta sahip oldukları katı hale dönen sentetik reçinelerden elde edilirler.
KUMAŞ : Kaplamanın oturtulduğu yüzey olup, muhtelif dokuma , örme , ve dokusuz yüzey (nonwoven ) yapılardan üretilirler. Herbiri , kendine has uygulama alanlarına sahiptirler ve kullanılacakları giyside yerine getirmeleri istenen göreve ve tutunacakları kumaşa göre seçilirler. Bu malzemeler doğal , sentetik yada her ikisinin karışımından elde ediliyor olabilirler.
TELA KUMAŞLARI
A - DOKUMA YÜZEYLER : Bilinen manada dokunmuş yüzeylerdir. Yapıları sebebiyle daha dayanıklı olup kullanım ve temizleme esnasında kolayca zarar görmezler. Fakat uygulanacak yüzeyde kullanılan ana kumaşın karakterine ve yapısına uygun olarak seçilmeleri oldukça önemlidir.
B - ÖRME KUMAŞLAR : Örme yapılar , üst kumaş tela sistemine daha kolay uyum sağlarlar. Atkı takviyeli örme yapılar , günümüzde dokuma kumaşlara tatbikte oldukça yaygın bir kulanım alanı bulmuşlardır. Bunların en büyük avantajı çözgü yönündeki elastikiyetleri ve doğal bir dokunuma ( tuşe ) sahip olmalarıdır. Örme işlemi genel olarak dokumadan daha hızlı bir işlem olduğundan , bu yapılar dokumalara oranla daha ucuz yapılardır.
C – DOKUSUZ YÜZEYLER ( NONWOVEN ) : Liflerin tek bir cins yada karışım olarak birbirlerine ısı ve basınç yoluyla bağlanması sonucu oluşan yapılardır. Lifler doğal , sentetik yada karışımı olabilir. Doğal liflerin maliyeti nedeniyle çoğu dokusuz yüzey , sentetik liflerden üretilir. Genel kullanım amaçlı yapışkan telalarda kullanılan lifler genellikle viskoz , polyester , akrilik , poliyamid ve naylondur. Naylon lifler diğerlerine göre daha sabit bir yapı oluşturmaya müsait olduklarından , yapıya ek bir sıklık verilmek istendiğinde kullanılırlar. Liflerin dokusuz yüzey içindeki oranları bu yapının kullanım yeri ve uygulanacak kumaşı etkiler
Üç tip dokusuz yüzey ( ağ ) oluşumu vardır :
* gelişigüzel : lifler gelişigüzel düzenlenmiştir , bu yüzden herhangi bir yöne olan direnç düşüktür.
* paralel : lifler yapının uzunluğu yönünde düzenlenmiş olup telaya en yönünde esneklik kazandırır.
* çapraz : lifler eksene 45 derecelik bir açıyla yerleştirilmiş olup en ve boy direncini artırmak hedeflenmiştir.
TEKSTİL YÜZEYLERİNE GÖRE TELA ÇEŞİTLERİ
A – DOKUNMAMIŞ ( NONWOVEN ) TELALAR :
İpliğe dönüştürülmemiş doğal , sentetik yada sonsuz elyafların (flament) , özel birtakım yöntemlerle birbirine bağlanmasıyla oluşturulan yüzeyin , çeşitli yapıştırıcılarla ve çeşitli yöntemlerle kaplanmasıyla elde edilen telalara denir.
Dokunmamış yüzeyler , tela olarak kullanılmanın dışında çok farklı sektörlerde , gittikçe artan bir hızla tüketilmektedir. (1985 1,1 milyar ton , 1995 2,2 milyar ton , 2000 lerde 3,2 milyar ton ) Bu ürünlerin % 90 K.Amerika , Japonya ve B.Avrupa’ da üretilmekte ve tüketilmektedir. Uzakdoğu üretimi de belirgin bir şekilde artmaktadır.
Tela olarak üretilebilen nonwoven tela çeşitlerinin % 70 den fazla çeşidi ülkemizde de artık üretilebilmektedir.
NONWOVEN TELA ÇEŞİTLERİ
KUMAŞ BAĞLAMA TÜRLERİNE GÖRE :
1 - Isıyla bağlanmış telalar : yumuşak tuşe , zayıf direnç , uygun maliyet.
2 - Kimyasal bağlamayla bağlanmış telalar :sert , dayanıklı , nakış , kemer.
3 - İğnelemeyle bağlanmış telalar: nakışlık , elyaf yapılar.
4 - Su jetiyle bağlanmış telalar : çok hafif ve çok mukavemetli yapılar.
KAPLAMA TÜRLERİNE GÖRE : Bu sınıflandırma diğer tekstil yüzeylerine de uygulanabilen bir sınıflandırma olup nonwoven yüzeylerde geniş bir uygulamaya sahiptir.
1 - Sıvama (eleme) Telalar
2 - Toz Noktalı Telalar
3 - Pasta Noktalı Telalar
4 - Sıcak Eriyik Noktalı Telalar
5 - Çift Noktalı Telalar
B – DOKUMA TELALAR :
Atkı ve çözgüsünde aynı yada farklı liflerden oluşmuş iplikler bulunduran dokunmuş malzemeye çeşitli yöntemlerle bir kaplamanın oturtulmasıyla elde edilen telalardır.
Dokuma telalar , giyside ( daha ziyade ceket , kaban ve benzeri dış giyim ) en ve boy yönünde ön yüze ( göğse ) muntazam bir duruş ve mukavemet vererek beklenen etkiyi elde etmek için oldukça fazla dokuma tela seçme imkanımız vardır. Bu telalar :
-
lifleri , dokuma sıklığı , iplik kalınlığı , dokuma yapısı , kumaş ağırlıkları ,
bakımından farklılık gösterir.
Erkek gömlek telaları (top fuse) bu gruba dahil olan en değerli telaları teşkil ederler. Bununla birlikte , örneğin saf keten , kıl , yada pamuklu kıldan mamul kumaşlar yapışkan tela olarak işlenemezler. Bu tür kumaşlar göğüs ve omuz takviyesi olarak dikilerek tutturulurlar.
C – ÖRGÜ TELALAR : Örme yüzeylere uygulanan kaplamalarla elde edilen telalardır. Üç tür örme yüzey vadır:
1 - DÜZ ÖRGÜ
2 - YUVARLAK ÖRGÜ
3 - ÇÖZGÜLÜ ÖRGÜ
Dış giyim ağırlıkta olmak üzere günümüzde piyasaya sürülen ve pek farklı esneme özellikleri olan kumaşlara uyum sağlamanın bir yolu da triko örgü telalarla elde edilen esneme kabiliyetidir. Esneme kimi dokuma telalarda da elde edilmekte, çözgü yönünde en fazla % 8, atkı yönünde de % 20 oranında esneme alınabilmektedir. Yaygın olarak; RAŞEL (çözgülü örme) dokumalar, TRİKOLAR, tela bazı olarak değerlendirilebilmektedir.
|
